Of toch niet

Hallo allemaal,

Tijdens een onweersbui is de stroom weer uitgevallen, dus onder het genot van avondeten bestaande uit yoghurt met cornflakes, fruit en lauw bier, hier weer een bericht uit Zambia.

Voor dat ik aan mijn reis begon, had ik al het een en ander gehoord over het begrip African Time. Tijdens de Tropencursus van het AMC stelde een chirurg de vraag: Wat hebben ze in Afrika wel en wij in het Westen niet? Het antwoord: Tijd. De mensen hier hebben alle tijd, en als ze die niet hebben nemen ze die toch. In Nederland hangen we al aan de telefoon als onze afspraak 10 minuten later is, geïrriteerd dan wel bezorgd. De NS krijgt van zowel klanten als het ministerie de wind van voren als zij niet aan het gestelde punctualiteitspercentage voldoet. De overdracht in het ziekenhuis begint stipt op tijd en wee de coassistent die te laat is: hem/haar wacht een slechte aantekening, donderpreek of in het beste geval vernietigende blikken.

Zambianen doen niet zo moeilijk. De meeste (mini)bussen vertrekken pas als ze stampvol zitten, hetgeen betekent dat je soms na 3 uur in de bus letterlijk nog geen meter bent opgeschoten. Het principe van een bus die stipt om 10.53 uur vertrekt, ongeacht het aantal passagiers, wekt hier veel verbazing. Ook in het ziekenhuis zijn ze niet zo van de klok. De overdracht begint hier officieel om half acht, maar in praktijk starten we elke dag zo'n 10 tot 15 minuten later. Toen de Zweedse dokter Anna -elke ochtend stipt om 7.30 present- hier iets over had gezegd tegen de Captain, hield hij een preek over het belang van op tijd komen. De eerstvolgende dag begonnen we inderdaad op tijd; de dag daarna was ook de Captain zelf weer 10 minuten te laat.

Een verlengde van African Time is een begrip dat ik 'Of Toch Niet' heb gedoopt, vrij naar de Duitse leraar van Rundfunk. Dit begrip betekent dat van geen enkele geplande activiteit zeker is dat deze ook echt gaat gebeuren, tot het daadwerkelijk gebeurt. Mijn eerste kennismaking met Of Toch Niet was bij mijn tweede rondleiding in Chikankata, waarbij mister Larsson mij de rest van de Chikankata Mission wilde laten zien. Tweemaal noemde hij een tijd en tweemaal zat ik drie kwartier voor zijn kantoor te wachten. Toen was ik het zat. Een rondleiding, of toch niet.

Kenmerkend was ook vorige week donderdag, toen mijn medeco Esther en ik hoorden dat er de volgende dag een outreach zou zijn. Tijdens een outreach gaan mensen van het ziekenhuis naar afgelegen dorpen in de omgeving om daar medische hulp te bieden en voorlichting te geven. Deze outreach zou 3 dagen in beslag nemen en wij mochten mee! Na overleg met de verantwoordelijke Clinical Officer hadden we een rugzak gepakt met de meest noodzakelijke spullen. De volgende ochtend zouden we om 8 uur vertrekken, maar zoals verwacht met African Time was er niemand om 8 uur. Het werd later en later, en na 3 sms'jes kwam om half tien de Clinical Officer aanwandelen. Hij deelde ons mee dat de ziekenhuis-accountant helaas niet akkoord was met deze outreach en dat er dus geen geld was voor brandstof en eten. We gaan op outreach, of toch niet.

Waar de vorige voorbeelden hooguit wat teleurstelling veroorzaken, kunnen African Time en Of Toch Niet ook ernstiger gevolgen hebben. Vorige week werd er een 50-jarige verder gezonde man opgenomen met ernstige buikpijn. 's Ochtends vroeg was de bloeddruk laag en de patiënt benauwd. Dokter Anna stelde de waarschijnlijkheidsdiagnose geperforeerde blindedarmontsteking met als gevolg buikvliesontsteking en shock. Omdat er geen stroom en dus geen zuurstof op de afdeling was, plaatste Anna de patiënt met ruim infuus en antibiotica naar de Intensive Care (IC) over. 

Deze IC is in niks vergelijkbaar met die in Nederland. Het is een zaaltje met 5 bedden en nauwelijks apparatuur. Het enige wat de IC onderscheidt van een gewone afdeling, is dat er meer personeel per patiënt is, en dat er zuurstof uit een cilinder in plaats van uit machines komt, zodat ook tijdens stroomstoringen zuurstof gegeven kan worden. De maximum flow is overigens 5 liter per minuut, waar dit in Nederland 15 is, en er zijn geen non-rebreathing maskers. Omdat de zuurstofcilinder al bezet was door een andere patiënt, werd er een cilinder uit de operatiekamer gehaald. 

Nadat opperdokter M door Anna aan zijn haren uit zijn kantoor was gesleept (nadat zij een half uur op hem had gewacht), stak deze een 10 cm lange naald in de buik van de patiënt. Er liep pus uit de naald; diagnose bevestigd zonder CT-scan: buikvliesontsteking, meest waarschijnlijk door darmperforatie. Plan: om 15 uur operatie om te proberen het gat in de darm te repareren. Prognose: matig tot slecht.

Om 16 uur lag de patiënt klaar op de operatietafel, de stroom was gelukkig weer terug. De anesthesist bracht de patiënt in slaap, om er vervolgens achter te komen dat de beademingsmachine en de zuurstofcilinder niet goed werkten. Er werd geopperd om de procedure naar de andere operatiekamer te verplaatsen, maar die zuurstofcilinder bleek die ochtend naar de IC gebracht te zijn voor deze zelfde patiënt. Het gebruikte verdovingsmiddel zou te kort werken om alles opnieuw aan te sluiten en de operatie te voltooien. Omdat het verdovingsmiddel pas na 8 uur opnieuw gegeven kon worden, werd de procedure gestopt en uitgesteld tot de volgende dag. Prognose: abominabel.

We gaan iemand opereren, of toch niet. De patiënt overleed dezelfde avond.